SEMINAR FIQH MEDIK 2012
15 MAC 2012
ARTIFICIAL REPRODUCTIVE TECHNIQUE [ART]
PERSENYAWAAN
LUAR RAHIM
DAN MASA DEPAN
GLOBAL
DISEDIAKAN OLEH:
FARAH AISYAH
BINTI AHMAD
MADIHAH BINTI
MD YUSOF
ASILAH BINTI
ARIPIN
NUR HUSNA BINTI
ISMAIL
NURUL NASUHA
BINTI MOHAMAD ZAWAWI
AFIFAH BINTI
HAMDAN
ADILA AZURA
BINTI ABDULLAH
PENDAHULUAN
Fitrah manusia pasti menginginkan kebahagiaan. Kebahagiaan bagi sepasang
suami isteri ialah kurniaan anak, sebagai penyejuk mata dan penawar hati. Dalam
Islam sendiri, antara matlamat perkahwinan adalah untuk meramaikan umat Nabi
Muhammad SAW, sebagaimana yang tercatit dalam hadis Rasulullah SAW:
Anas Ibnu Malik
Radliyallaahu 'anhu berkata:
Rasulullah SAW
memerintahkan kami berkeluarga dan sangat melarang kami membujang. Baginda
bersabda: “Nikahilah perempuan yang subur dan penyayang, sebab dengan jumlahmu
yang banyak, aku akan berbangga di hadapan para Nabi pada hari kiamat.”[1]
Namun, realiti kehidupan di dunia milik Allah SWT, akan ada yang diuji
olehNya sebagai ukuran keimanan, yakni dengan masalah ketidaksuburan.
Seiring dengan peredaran zaman, kemajuan dan kemodenan dalam bidang
perubatan juga tidak ketinggalan. Pelbagai kajian telah dilakukan oleh para
saintis, maka muncul pelbagai alternatif baru bagi meyelesaikan masalah ketidaksuburan.
Alternatif ini dikenali sebagai Assisted Reproductive Technology (ART)
iaitu Teknologi Bantuan Pembiakan.
Kertas kerja ini mengupas isu yang berkaitan dengan salah satu teknik
daripada ART yang banyak digunakan oleh pasangan yang menghadapi masalah
ketidaksuburan iaitu In Vitro Fertilization (IVF) atau Persenyawaan Luar
Rahim atau lebih dikenali sebagai Bayi Tabung Uji.
Islam adalah agama yang syumul, mengambil berat setiap inci perkara dalam
kehidupan, begitu juga dalam sudut perubatan moden. Isu ini bukanlah perkara
baru dalam perbahasan, namun berapa ramai daripada kalangan kita yang cakna
akan perkara ini terutamanya dari sudut Fiqh Perubatan?
APA ITU
KETIDAKSUBURAN?
Menurut Kamus Dewan Edisi Keempat, subur membawa maksud berupaya menjalani
persenyawaan (antara benih lelaki dengan benih perempuan). Ketidaksuburan pula
diertikan sebagai keadaan tidak subur, yakni tidak mampu melahirkan anak.
Merujuk kepada buku Blueprints Obstetric & Gynecology edisi kelima
menyatakan infertility iaitu ketidaksuburan bermaksud kegagalan pasangan
untuk memperoleh zuriat selepas 12 bulan mencuba melalui persetubuhan yang
selamat dan natural.[2]
Berdasarkan statistik yang dikeluarkan oleh Dr Hamid
Arshat, pakar sakit puan terkenal di Malaysia, kes-kes ketidaksuburan, 35%
adalah disebabkan penyakit atau kecacatan pada zakar dan sperma oleh suami, 35%
lagi ialah oleh penyakit dan kecacatan di organ peranakan isteri, 5%
pula kedua-dua sama-sama menyumbang kepada masalah ketidaksuburan di dalam
perkahwinan mereka. 20% lagi tidak diketahui puncanya serta 5 % lagi mandul dan
disahkan gagal untuk menghasilkan cahayamata akibat tiada sperma dan juga
mengalami kerosakan yang berkekalan pada organ peranakan.[3]
Seiring peredaran zaman, maka terciptalah pelbagai teknik
dan kaedah bagi menyelesaikan masalah kesuburan ini. Buktinya di United States,
pada tahun 2001, 1.2 juta wanita telah menggunakan bantuan perubatan untuk
membolehkan mereka hamil dan 10 peratus wanita telah menerima rawatan kesuburan
sepanjang hidup mereka.
KETIDAKSUBURAN DALAM
ISLAM
Terdapat beberapa senario kes yang digambarkan di dalam Al-Quran yang
membantu kita untuk mendapatkan gambaran yang betul tentang masalah
ketidaksuburan.
Dalam Al-Quran diceritakan kisah Nabi Zakaria AS tetap setia dan memberi
sokongan kepada isterinya. Dalam surah 21:89-90, Allah berfirman:
"Dan (ingatlah kisah) Zakaria, ketika dia berdoa kepada
Tuhannya:"Ya Tuhanku, janganlah
Engkau biarkan aku hidup seorang diri (tanpa keturunan) dan Engkaulah ahli
waris yang terbaik". Maka Kami kabulkan (doa)nya, dan Kami anugerahkan
kepadanya Yahya, dan Kami jadikan isterinya (dapat mengandung). Sungguh, mereka
selalu bersegera dalam (mengerjakan) kebaikan, dan mereka berdoa kepada Kami
dengan penuh harap dan cemas. Dan mereka orang-orang yang khusyuk kepada Kami.”[4]
Sebagai qudwah yang ditonjolkan oleh Nabi Zakaria AS, setiap permasalahan
yang berlaku, memerlukan kita untuk bergantung kepada Allah swt, Tuhan Yang
Maha Berkuasa. Baginda sendiri, walaupun seorang Nabi, tidak henti-henti berdoa
memohon kepada Allah SWT supaya dikurniakan cahaya mata untuk mewarisi
perjuangan mentauhidkan Allah.
Cukup untuk kita petik
satu hadis, Rasulullah SAW bersabda:
“Setiap penyakit pasti
ada penawarnya.”[5]
Inilah satu prinsip penting yang
diajar oleh Rasulullah SAW iaitu kita sebagai orang mukmin tidak boleh berputus
asa apabila ditimpa penyakit. Carilah penawarnya kerana setiap penyakit itu
pasti ada ubatnya.
Manusia perlulah berusaha mencari alternatif terbaik untuk mengatasi
masalah kesuburan. Namun begitu terdapat beberapa kes ketidaksuburan tidak
dapat dirawat walaupun pelbagai alternatif dan teknologi terkini telah dicuba.
Semua ini ialah ketentuan Allah swt.
Seperti firman Allah
swt dalam surah Asy-Syura 42: 49-50;
"Milik Allah-lah
kerajaan langit dan bumi; Dia menciptakan apa yang Dia kehendaki,
memberikan anak perempuan kepada siapa yang Dia kehendaki, dan memberikan anak
lelaki kepada siapa yang Dia kehendaki. Atau Dia menganugerahkan jenis
laki-laki dan perempuan, dan menjadikan mandul siapa yang Dia kehendaki. Dia
Maha Mengetahui dan Mahakuasa.”[6]
DEFINISI
In-Vitro Fertilization
(IVF) merupakan antara teknologi yang tidak asing lagi yang dilakukan bagi
mengatasi masalah kesuburan. IVF atau Persenyawaan Luar Rahim adalah asas bagi
Teknologi Pembiakan Gesaan (Basic Assisted Reproduction Technique). Secara
asasnya, teori IVF adalah persenyawaan berlaku dalam vitro (kaca). Sperma
lelaki dan ovum (telur) perempuan dicampurkan dalam satu piring makmal dalam
persekitaran yang sesuai. Setelah disenyawakan, embrio yang terhasil akan
dipindahkan ke dalam rahim.[7]
Kaedah IVF ini merupakan kaedah persenyawaan antara ovum dan sperma yang
berlaku di dalam tabung uji, bertentangan dengan norma, di mana persenyawaan
seharusnya berlaku di dalam tiub fallopian wanita.
Penggunaan teknologi
IVF ini juga turut membawa kepada beberapa permasalahan lain. Seiring dengan
perkembangan teknologi dunia, di mana kaedah-kaedah baharu pula diperkenalkan
dalam mengatasi masalah kesuburan dan menjamin kualiti keturunan seperti kaedah
Pembekuan Embrio, yang mana embrio dibekukan untuk tujuan penggunaan akan
datang, GIFT atau Gamete Intrafallopian Transfer (Pemindahan Gamet Ke Dalam
Salur Rahim) iaitu pemindahan hasil campuran sperma dan ovum ke dalam salur
rahim tanpa persenyawaan, ZIFT atau Zygote Intrafallopian Transfer (Pemindahan Zigot
Ke Dalam Salur Rahim) juga dikenali sebagai PROST (Pronuclear Stage Transfer),
terdapat juga kaedah TET (Tubal Embyo Transfer) iaitu pemindahan Embrio ke
dalam salur rahim, teknologi IUI (Intrauterine Insemination) iaitu permanian
beradas yang mana air mani disalurkan ke dalam tubuh wanita tanpa melalui
kaedah biasa iaitu persetubuhan, kaedah PGD (Preimplantation Genetic Disorder)
iaitu mengenal pasti keadaan bayi terlebih dahulu sebelum kehamilan berlaku,
dan yang terakhir kaedah ibu tumpang yang kini mendapat sambutan terutama di
negara Barat dimana sperma dan ovum milik pasangan suami isteri diimplankan
pada dinding rahim wanita lain[8].
Tidak dinafikan dengan kewujudan Teknologi Pembiakan Gesaan ini membawa banyak
kebaikan dalam institusi kekeluargaan, namun hadir bersamanya kemudaratan yang
perlu diberi perhatian.
Teknologi-teknologi baharu ini bukan sahaja berbeza menurut fitrah asal
kejadian manusia, tetapi turut mewujudkan persoalan-persoalan dalam menentukan
nasab dan keturunan, pemilikan harta pusaka, persoalan wali dalam pernikahan,
hubungan kekeluargaan dan sebagainya. Ringkas kata, teknologi-teknologi ini
memberi kesan kepada masa hadapan populasi dunia, di mana sekiranya diaplikasi
secara berleluasa, akan menyebabkan kekeliruan dalam pelbagai isu. Justeru,
diharap dengan penyediaan kertas kerja ini, IVF dan masa depan global memberi
sedikit penjelasan terhadap isu penggunaan teknologi IVF sekaligus membantu
menyelamatkan generasi masa depan.
SEJARAH IVF
Bermulanya kajian tentang IVF ini bukanlah mengambil jangka masa yang
pendek dan usaha yang enteng, namun memerlukan tempoh masa yang panjang dan
usaha yang berterusan. Hakikatnya, IVF bermula daripada kajian keatas haiwan
iaitu pada tahun 1959 oleh seorang Doktor di Boston, United States (US),
Dr.Shang. Beliau telah melaksanakan kajian keatas seekor arnab dengan
menggunakan sperma dan telur arnab, kemudian dimasukkan ke dalam rahim arnab
.Kejayaan seterusnya direkod pada tahun 1968 keatas seekor tikus.
Rentetan daripada itu, kajian keatas manusia dilakukan. Sudah berkali-kali
percubaan yang dilakukan keatas manusia, namun gagal.
Sehingga tahun 1976 hasil usaha Dr. Robert Edwards, seorang wanita telah
berjaya hamil, malangnya wanita tersebut menanggung risiko tinggi apabila
kehamilan berlaku diluar rahim (kelahiran ektopik) iaitu embrio tertempel pada
tiub fallopian (saluran rahim). Oleh sebab itu, pembedahan terpaksa dilakukan
untuk memotong tiub berkenaan.
Walaubagaimanapun, usaha Dr. Robert
Edwards tidak ternoktah dek kegagalan itu. Beliau meneruskan usaha dan bersatu
tenaga bersama Dr.Patrick Steptoe. Maka tercatatlah satu sejarah dunia pada
tanggal 25 Julai 1978, di Oldham Gen Hospital, England. Pada hari tersebut,
lahirnya seorang bayi tabung uji pertama di dunia; Louise Brown selepas hampir
seratus kali percubaan menemui kegagalan.
Kejayaan ini bukanlah pengakhiran, namun sebagai satu permulaan dan
pencetusan kepada kajian untuk teknik penyelesaian bagi masalah kesuburan.
Selepas detik kelahiran Louise Brown, pelbagai teknik baru berkaitan IVF
diperkenalkan dan tumbuhnya pusat-pusat rawatan dan klinik-klinik yang
menawarkan kaedah ini kepada mana-mana pasangan yang mengalami masalah
kesuburan. Bermula dari itu, hampir lebih sejuta kelahiran melalui teknik moden
ini telah direkodkan.[9]
PROSEDUR IVF
Pertama sekali, ujian kesihatan perlu dijalani terlebih dahulu di pusat
perubatan yang menawarkan perkhidmatan bayi tabung uji ini. Ujian kesihatan ini
bertujuan bagi mengenalpasti kitaran haid, kitaran ovulasi, keadaan rahim,
respon tubuh badan terhadap beberapa jenis dadah bagi membolehkan doktor
menjadualkan prosedur yang sebaiknya mengikut kiraan yang dilakukan.
·
Stimulasi
Seterusnya, persediaan bagi membolehkan doktor mengeluarkan ovum daripada
rahim akan dilakukan. Doktor akan memberi beberapa jenis dadah bagi membolehkan
penghasilan folikel yang banyak, supaya dapat meningkatkan kemungkinan untuk
menghasilkan ovum yang banyak. Hal ini penting untuk menghasilkan ovum yang
berkualiti bagi proses persenyawaan. Mengikut siri Lupron, 14 suntikan akan
diberikan untuk merangsang ovulasi dan suntikan pada peringkat akhir adalah
bagi menjadikan ovum matang dan siap untuk diovulasi.
·
Pengeluaran
Ovum
Selepas jumlah ovum yang diperlukan berjaya diperolehi, prosedur bagi
mengeluarkan ovum dari faraj akan dilakukan. Bagi menjalankan proses ini ubat pelali akan diberikan supaya kesakitan
tidak dirasai. Ovum yang telah diekstrak akan disimpan di dalam bekas khas yang
terdiri daripada medium cecair kultur dan disimpan di dalam inkubator pada suhu
badan. Prosedur ini hanya memakan masa 15-30 minit, dan jadual untuk pemindahan
embrio akan ditentukan kemudiannya.
·
Persenyawaan
Ovum dan sperma akan disenyawakan di dalam makmal. Lebih kurang 100,000
sperma akan diletakkan bersama dengan satu ovum. Persenyawaan ovum dan sperma
ini akan didokumentasikan dan embrio yang terhasil akan disimpan di dalam
tabung uji dan diletakkan di dalam inkubator.
Peringkat awal persenyawaan ialah dengan terhasilnya dua nukleus dan
ovum yang telah disenyawakan ini dinamakan zigot.
·
Pemindahan
embrio
Ovum mengambil masa lebih kurang 18 jam untuk disenyawakan dan dalam tempoh
16-18 jam kemudiannya, ovum yang telah disenyawakan akan membahagi menjadi dua
sel, dan seterusnya empat sel. Selepas 48 jam setelah ovum diekstrak, embrio
akan terbentuk dan sedia untuk dipindahkan ke dalam rahim. Setelah pemindahan
berjaya dilakukan, janin yang terbentuk akan membesar di dalam rahim seperti
kehamilan normal.[10]
Hubungan antara anak
dan ibu bapanya.
Secara fitrahnya kaedah kelahiran bayi bermula dengan pertemuan 2 anggota
sulit pasangan suami isteri ketika melakukan hubungan kelamin.Lantas,
berlakulah kaedah persenyawaan antara benih si suami (sperma) dan benih si
isteri (ovum) dan seterusnya membesar menjadi embrio. Oleh sebab inilah anak
yang dilahirkan itu mempunyai hubungan dan ikatan yang sangat erat dengan kedua
ibu bapanya.
Hubungan anak dengan bapanya merupakan hubungan kejadian manusia melalui
air mani si bapa dan pewarisan (صلة التكوين والوارثة) begitu juga dengan ibunya, anak tersebut
mempunyai hubungan kejadian manusia melalui ovum (telur) si ibu. Bahkan, ada
satu lagi hubungan antara anak dan ibunya iaitu hubungan ketika mengandungkan
anak dan penjagaan yang bersumberkan daripada rahim si ibu (صلة الحمل والولادة).
Oleh sebab ini, sekiranya sperma bukan milik si
bapa tetapi milik lelaki lain maka di sana
terputuslah hubungan si anak dengan si bapanya yang merupakan suami kepada
wanita tersebut. Apabila ovum yang bukan milik si ibu yang mengandungkan si
anak, maka di sana
terputuslah salah satu daripada dua hubungan antara ibu dan anak.
Secara
kesimpulan ringkas, apabila terputus salah satu hubungan tersebut maka si bapa
buka nlah si bapa yang sah terhadap
anak itu dan si ibu bukanlah si ibu yang sah.
Fasal 1 :Situasi penggunaan kaedah IVF dalam masyarakat
Sebelum dibincangkan permasalahan yang berlaku
dalam hal ini maka cantiklah sekiranya disenaraikan tiga perkara yang sangat
penting dalam masalah ini :-
·
Sperma (air mani) lelaki
·
Ovum (telur) perempuan
·
Dinding rahim (tempat berlakunya penempelan) perempuan
Perlu
juga diingatkan kembali, bahawa salah satu Maqasid Syari’ah ialah menjaga
keturunan.
Situasi persenyawaan melalui teknologi IVF
1.
Persenyawaan air mani daripada pasangan suami isteri dilakukan, selepas
itu dikembalikan embrio tersebut ke dalam rahim si isteri.
2.
Persenyawaan air mani daripada pasangan suami isteri dilakukan, selepas
itu embrio tersebut diletakkan ke dalam rahim isteri kedua (kes poligami).
3.
Persenyawaan air mani daripada pasangan suami isteri dilakukan, selepas
itu diletakkan ke dalam rahim perempuan lain.
4.
Persenyawaan air mani daripada seorang suami dengan air (telur)
perempuan asing, kemudian diletakkan embrio tersebut ke dalam rahim isterinya.
5.
Persenyawaan air mani yang dilakukan oleh dua orang ajnabi, kemudian
diletakkan kembali embrio tersebut ke dalam rahim wanita ajnabi tersebut.
6.
Persenyawaan air mani yang dilakukan oleh seorang lelaki ajnabi dengan
seorang isteri, kemudian diletakkan embrio tersebut ke dalam rahim perempuan
lain.
7.
Persenyawaan air mani yang dilakukan oleh seorang lelaki ajnabi dengan seorang isteri, kemudian diletakkan embrio ke dalam
rahim isteri lelaki tersebut.
8.
Persenyawaan oleh pasangan bukan suami isteri tetapi embrio diletakkan
ke dalam rahim isterinya.
9.
Persenyawaan air mani daripada pasangan bukan suami isteri, kemudian
diletakkan ke dalam rahim perempuan lain. ( Dalam kes ini melibatkan 3 individu
yang langsung tidak mempunyai sebarang hubungan).
[1] Sunan al Nasai
[2] Blueprint Obstetric &
Gynaecology Ed Ke-5. Tamara L. Callahan, Aaron B Caughey, Philadelphia :Luppincott Williams &
Wilkins (LWW), 2009.
[4] Surah Al-Anbiya’ ayat 89-90
[5] Hadith Sahih Muslim
[6] Surah Asy-Syura ayat 49-50
[7]. Kertas Kerja Bayi Tabung Uji menurut Perspektif Sains oleh Ahmad Shuib
Yahaya. Program Thaqafah Online Perubatan 2005.
[9] In Vitro Fertilization and Embryo Transfer. J.D Biggers , United States of
America : Churchill Livingstone, 1984
[10] Ivfprocedure.org
www.pulse-hospital.com/ivf-pregnancy-procedure.html
I 24 Sya'ban 1433 I
I Bayt Dzuu Fadhleen I
I Irbid, Jordan I
No comments:
Post a Comment